• ผลผลิตข้าวและลักษณะที่สัมพันธ์กับผลผลิต

• ประสิทธิผลของโสนอัฟริกันในพื้นที่วิจัย

เกษตรกรที่ร่วมทดสอบการใช้โสนในนาข้าวได้แบ่งพื้นที่สำหรับการใช้โสนแต่ไม่ใส่ปุ๋ย และการใช้โสนบวกการใส่ปุ๋ย อาจเกิดจากความไม่มั่นใจผลของโสนหรือเพื่อต้องหารเพิ่มผลผลิต ให้สูงกว่าการใช้โสนอย่างเดียว รูปภาพที่ 6.2 6.3 และ 6.4 ได้แสดงความสัมพันธ์ระหว่างผลผลิตข้าว กับการใส่ปุ๋ยและไม่ใส่ปุ๋ยภายใต้การใช้โสนเป็นปุ๋ยพืชสดทุกแปลง

อำเภอแม่แตง

เกษตรกรใช้ปุ๋ยเคมี เพิ่มเติมจากการใช้โสนตั้งแต่ 1.5 ถึง 6.0 กก.N/ไร่ ผลผลิตของข้าวพันธุ์คลองหลวงที่ไม่ใส่ปุ๋ยเคมี แต่ใส่โสนอย่างเดียว เฉลี่ย อยู่ในช่วง 678 กก. ถึง 1114 กก./ไร่ ซึ่งคลอบคลุมความแปรปรวนของผลผลิตข้าวที่ใช้ปุ๋ยเคมีและใส่โสน การตอบสนองข้าวขาวดอกมะลิ 105 มีรูปแบบความแปรปรวนของผลผลิตที่ใส่โสนและใส่ปุ๋ยเคมี ส่วนข้าวกข 6 เกษตรกรที่ทดสอบโสนอัฟริกัน ได้ใส่ปุ๋ยเคมีเพิ่มเติมทุกแปลง ผลผลิตเฉลี่ยใกล้เคียงกับข้าวขาวดอกมะลิ 105

อำเภอสันทราย

พื้นที่ทดสอบในอำเภอสันทราย ไม่พบว่าการใส่ปุ๋ยเคมีเพิ่มเติม จะให้ผลผลิตสูงกว่าการใช้โสนเพียงอย่างเดียว

อำเภอสันกำแพง

พื้นที่ทดสอบอำเภอสันกำแพง การใส่ปุ๋ยเคมีเพิ่มเติมในแปลงที่มีโสน ให้ผลผลิตเมล็ดข้าวขาวดอกมะลิ 105 สูงกว่าในพื้นที่อำเภอแม่แตง และสันทราย สำหรับพันธุ์คลองหลวงซึ่งมีเพียงหนึ่งตัวอย่าง ให้ผลผลิตสูงภายใต้การใช้โสนเพียงอย่างเดียว (> 800 กก./ไร่) ส่วนพันธุ์ กข6 ภายใต้การเพิ่มปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 4 กก./ไร่ ให้ผลผลิต 600 กก./ไร่

เกษตรกรใน 3 พื้นที่ พบว่าต้นโสนในแปลงทดสอบที่มีการเจริญเติบโตพอสมควร จะช่วยให้การเจริญเติบโตของต้นข้าวดีกว่าแปลงที่ไม่มีโสน และมีผลผลิตข้าวสูงกว่าเช่นเดียวกัน จากการสุ่มเก็บตัวอย่างพืชและประเมินผลผลิต เกษตรกรมีความพึงพอใจกับผลของการใช้โสนเป็นปุ๋ยพืชสด โดยเฉลี่ยทั้งสามพื้นที่ แปลงที่ใช้โสนจะให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้น 40 เปอร์เซ็นต์ อย่างไรก็ตาม เกษตรกรหลายรายได้หว่านปุ๋ยเคมีเสริมในแปลงข้าว เมื่อเห็นว่าต้นโสนเจริญเติบโตไม่ดีเหมือนที่เห็นในสถานีทดลอง หรือในแปลงเพื่อนเกษตรกร จึงไม่กล้าที่จะเสี่ยงโดยไม่ใช้ปุ๋ยเคมี
การวิเคราะห์การยอมรับโสนของเกษตรกรในโอกาสต่อมา พบว่าเกษตรกรที่มั่นใจในระบบโสน - ข้าว เพราะว่าโสนให้ผลตอบแทนสูงในแปลงของตน ไม่ใช่เป็นเพราะข้อมูลจากแปลงอื่น ดังนั้นเทคโนโลยีที่เหมาะสมสำหรับพื้นที่โดยทั่วไปจากการวิเคราะห์รวมไม่จำเป็นจะเหมาะสมในแปลงของเกษตรกรแต่ละราย