เกษตรกรที่ไม่มีโอกาสพัฒนาแหล่งน้ำในฟาร์มของตนเองจะปลูกข้าวนาปีครั้งเดียว เช่นบริเวณพื้นที่นาน้ำฝนของจังหวัด เชียงราย พะเยา และลำปาง และจะปล่อยพื้นที่ว่างหลังฤดูนาปี บางพื้นที่เกษตรกรจะใช้เป็นที่เลี้ยงสัตว์ พื้นที่นาฝนในสามจังหวัดดังกล่าว สามารถพัฒนาเป็นพื้นที่ปลูกข้าวอินทรีย์ได้เนื่องจากเกษตรกรไม่ใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช และบางแห่งไม่ใช้ปุ๋ยเคมี ปัจจุบันได้มีบริษัทเอกชนร่วมกับกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ผลิตข้าวอินทร์ย์ในจังหวัดเชียงรายและพะเยา

พื้นที่นาน้ำฝนที่มีคุณสมบัติดินสามารถอุ้มน้ำได้ และสามารถพัฒนาแหล่งน้ำใช้ในฟาร์ม ด้วยการขุดเป็นสระรับน้ำ เป็นวิธีการเก็บเกี่ยวน้ำ (water harvesting) ที่นำไปพัฒนาเกษตรทฤษฎีใหม่ หรือเกษตรผสมผสานได้ ซึ่งเกษตรกรในหลายพื้นที่ได้เปลี่ยนที่นาน้ำฝนบางส่วนมาเป็นการใช้ที่ดินแบบผสมผสาน โดยมีองค์ประกอบของการปลูก ข้าว พืชไร่ พืชผัก ไม้ผลยืนต้น อายุสั้นและอายุยาว สัตว์ปีกและสุกร พร้อมทั้งการเลี้ยงปลาในสระ เกษตรกรที่เปลี่ยนวิธีใช้ที่ดินแบบเดิมมาเป็นวิธีการผสมผสาน ทุกรายจะมีลักษณะเป็นเกษตรกรที่ขยันและสามารถเรียนรู้ด้วยตนเองได้ สามารถที่จัดการกับการเปลี่ยนแปลง และปรับตัวให้กับการเปลี่ยนแปลง พร้อมทั้งสามารถแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ นอกจากนี้เกษตรกรประเภทนี้ พยายามเข้าถึงแหล่งข้อมูลและแหล่งสนับสนุนจากรัฐ บางพื้นที่เกษตรกรสามารถรวมตัวเป็นกลุ่มจนจัดตั้งเป็นสถาบันเกษตรกรของตนเองได้ เช่น กลุ่มเกษตรกรรมทางเลือกแม่ทา ซึ่งได้พัฒนาการทำงานระดับกลุ่มโดยเริ่มจากเกษตรปลอดสารพิษและเกษตรอินทรีย์ในพื้นที่ชายขอบ (marginal area) จนเป็นสถาบันพัฒนาการเรียนรู้เกษตรกรรมยั่งยืน เป็นต้น

การคัดเลือกหรือกำหนดพื้นที่นาน้ำฝนที่มีศักยภาพพัฒนาเป็นเกษตรผสมผสานเพื่อความมั่นคงของเศรษฐกิจครัวเรือนและชุมชน จำเป็นต้องอาศัยฐานข้อมูลดินและแหล่งน้ำ พร้อมทั้งความหลากหลายของการเกษตรที่เป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่ดังกล่าวหรือพื้นที่ใกล้เคียงที่มีสภาพภูมินิเวศฯคล้ายคลึงกัน เพื่อใช้ในการวางแผนการผลิตร่วมกับชุมชนในพื้นที่ที่มีศักยภาพดังกล่าว ซึ่งการวิจัยและพัฒนาสามารถอาศัยองค์ความรู้และภูมิปัญญาของกลุ่มเกษตรกรที่ประสบความสำเร็จมาเป็นฐานในการวางแผนและจัดรูปแบบในการผลิต ทำให้กระบวนการทำงานสอดคล้องกับปัญหาและความต้องการของเกษตรกร (relevance)