รายละเอียดบทคัดย่อ


กัลยา มิขะมา และ ยศ บริสุทธิ์ . การสร้างองค์ความรู้ทางสังคม คน โขง: วิถีชีวิตและการเรียนรู้ของประมงพื้นบ้านแม่น้ำโขงจังหวัดนครพนม.  ใน: รายงานการสัมมนาระบบเกษตรแห่งชาติ ครั้งที่ 5 :พลังงานทดแทนและความมั่นคงทางอาหารเพื่อมนุษยชาติ . ระหว่างวันที่ 2-4 กรกฏาคม 2552 ณ โรงแรมอุบลอินเตอร์เนชั่นแนล อุบลราชธานี.  น.108-116.

บทคัดย่อ

         บทความนี้มุ่งศึกษาในวิถีชีวิตประมงพื้นบ้านแม่น้ำโขงจังหวัดนครพนม ตลอดจนกระบวนการเรียนรู้และการสร้างความรู้ของชาวประมงที่มีวิถีชีวิตพึ่งพิงแม่น้ำโขง กระบวนการศึกษาเริ่มจากการสำรวจพื้นที่ลวงมองตามเขตจังหวัดนครพนม กำหนดกรอบแนวคิดและจุดพื้นที่ศึกษา ซึ่งรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ชาวประมง ผู้รู้และนักวิชาการประมงข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์เชิงคุณภาพ ผลการศึกษาลวงมอง 5 ลวง พบว่า ประมงพื้นบ้านแม่น้ำโขงในพื้นที่ศึกษามีทั้งที่ทำเป็นอาชีพหลักและอาชีพเสริม ด้านพิธีกรรมที่ยังคงเหลือคือ “การเลี้ยงลวง” รูปแบบการทำประมงในลวงมองมีทั้งการทำแบบเฉพาะไทยและการร่วมกันระหว่างไทย-ลาว ลักษณะการจัดการลวงมองใช้รูปแบบการจัดคิวตามลำดับคนที่ไปถึงลวงมอง ด้านกระบวนการเรียนรู้ และการสร้างความรู้ทางสังคมมี 3 ประเด็นหลัก คือ 1) วิธีการหาปลา มีกระบวนการเรียนรู้และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของหมู่ชาวประมงทั้งภายในลวงและระหว่างลวง ตลอดจนการเรียนรู้จากธรรมชาติโดยการสังเกต การสั่งสมประสบการณ์ตามช่วงเวลาหรือฤดูกาลการหาปลาและการสังเกตจากจำนวนและชนิดปลาที่จับได้ในแต่ละช่วงเวลา 2) เครื่องมือหาปลา มีพัฒนาการมาตลอดเพื่อให้สามารถจับปลาได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยการประยุกต์ใช้เครื่องมือหาปลาจากทะเลมาปรับใช้ในแม่น้ำโขง 3) การขายปลา การบริโภคและการแปรรูป การขายปลาเป็นการเรียนรู้ร่วมกันของสมาชิกในครัวเรือนและระหว่างชาวประมงด้วยกัน รวมถึงการผูกสัมพันธ์กับแม่ค้าปลาในตลาด ซึ่งความเข้าใจกลไกด้านการตลาดและ ความสามารถในการจัดการ หรือปรับระบบตลาดให้เหมาะสมเป็นเรื่องที่ชาวประมงเรียนรู้ได้ค่อนข้างยาก อย่างไรก็ ตามชาวประมงได้นำปลาที่ขายยากหรือขายได้ราคาถูกโดยเฉพาะปลาเล็กมาแปรรูปเพื่อการบริโภคในครัวเรือนและจำหน่าย ซึ่งวิธีการหาปลา เครื่องมือหาปลา และการขายและการแปรรูปปลา ต่างมีความสัมพันธ์กันกล่าวคือวิธีการหาปลาแต่ละชนิดทั้งตามความต้องการของตลาดหรือความต้องในนำไปการบริโภคเอง มีผลต่อการเลือกใช้ชนิดของเครื่องมือหาปลาเพื่อจับตามชนิดปลาที่ตนต้องการ