|
ส่วนที่ 1 บทนำ
|
1.1
ศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร
http://www.mcc.cmu.ac.th/
|
1.2
ที่ตั้ง
239 ถนนห้วยแก้ว ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
|
1.3
ประวัติความเป็นมา
|
ศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร (ศวพก.)
มีชื่อภาษาอังกฤษว่า The Multiple Cropping Center (MCC) จัดตั้งขึ้นตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2511
โดยมีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์เป็นเจ้าของโครงการ และคณะเกษตรศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่เป็นผู้ดำเนินการ ต่อมาเมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2512
คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้มหาวิทยาลัยเชียงใหม่เป็นเจ้าของโครงการแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
การจัดตั้งในระยะเริ่มต้นได้มีการสนับสนุนทางการเงินและบุคลากรจากต่างประเทศโดยมีมูลนิธิฟอร์ดเป็นผู้สนับสนุนหลัก มีพันธกิจหลักในการวิจัยเพื่อนำไปสู่การแก้ปัญหาและเสนอแนะนโยบายทางด้านการเกษตร
และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ให้บริการวิชาการแก่สังคม
และเสริมสร้างศักยภาพของเกษตรกรและองค์กรที่เกี่ยวข้อง ศวพก. มีการดำเนินงานแบบสหสาขาวิชา
โดยความร่วมมือของบุคลากรจากหลายสาขาวิชาทั้งทางด้านวิทยาศาสตร์เกษตร
และเศรษฐกิจสังคม และใช้แนวทางเชิงระบบในการวิจัยเพื่อแก้ปัญหาการเกษตร
พัฒนาองค์ความรู้และวิธีการวิเคราะห์ปัญหาการเกษตรและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ
โดยมีหน่วยวิจัยหลัก 2 หน่วย ได้แก่
หน่วยวิจัยระบบเกษตรยั่งยืน
และหน่วยวิจัยระบบสนับสนุนการตัดสินใจทางเกษตร
นอกจากนี้ยังร่วมกันจัดหลักสูตรระดับบัณฑิตศึกษาสาขาวิชาเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
(Agricultural Systems)
ศวพก.
ให้การสนับสนุนในการจัดการเรียนการสอนของหลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชาเกษตรศาสตร์เชิงระบบมาตั้งแต่ปี
พ.ศ. 2527 และเปลี่ยนเป็นหลักสูตรนานาชาติในปี พ.ศ. 2531 จนถึงปัจจุบันหลักสูตรนี้ได้ผลิตมหาบัณฑิตให้แก่ประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
คือ ประเทศไทย จีน เวียดนาม กัมพูชา ลาว พม่า อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์
ตลอดจนประเทศในภูมิภาคเอเชียใต้ คือ ประเทศเนปาล ภูฐาน บังคลาเทศ และศรีลังกา
จำนวนทั้งสิ้น 214 คน โดยเป็นบัณฑิตจากต่างประเทศในภูมิภาคดังกล่าวข้างต้น
รวมทั้งสิ้น 139 คน
ปัจจุบันได้ขยายการจัดการเรียนการสอนสาขาเกษตรศาสตร์เชิงระบบโดยได้เปิดหลักสูตรปริญญาเอกเมื่อปี
2551 ซึ่งเป็นหลักสูตรปกติ (ไทย)
ภารกิจหลักทางด้านการวิจัย
การบริการวิชาการแก่ชุมชน และการสนับสนุนการเรียนการสอนเป็นงานบูรณาการภายใต้การดำเนินงานของหน่วยวิจัย ได้แก่
หน่วยวิจัยระบบเกษตรยั่งยืน
หน่วยวิจัยระบบสนับสนุนการตัดสินใจเพื่อการวางแผนและพัฒนาการเกษตร
และการจัดการ กลุ่มวิจัยทรัพยากรพันธุกรรม ธาตุอาหารพืช
และสถานีทดลองการเกษตรเขตชลประทาน
นอกจากนี้ ศวพก.
ได้ให้คำปรึกษาอบรมในเรื่องที่เชี่ยวชาญแก่นักวิชาการ นักพัฒนา นักส่งเสริม
และเกษตรกรทั้งในประเทศและต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง
รวมทั้งสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับสถาบันวิจัยและองค์กรทั้งในประเทศและต่างประเทศ
|
วิสัยทัศน์
|
เป็นผู้นำภูมิภาคด้านการวิจัยเชิงระบบเพื่อการพัฒนาการเกษตรและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนอย่างยั่งยืน
|
พันธกิจ
|
-
นำแนวทางเชิงระบบมาใช้ประโยชน์เพื่อปรับปรุงและพัฒนาระบบการผลิตทางเกษตรและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติโดยเน้นทางด้านระบบเกษตรยั่งยืน
ระบบสนับสนุนการตัดสินใจเพื่อการวางแผนและพัฒนาการเกษตร
ระบบธุรกิจเกษตรและการจัดการ
-
พัฒนาองค์ความรู้และวิทยาการทางเกษตรเพื่อสนับสนุนการวางแผนการผลิตและกระบวนการผลิต
การฟื้นฟูทรัพยากรดินและน้ำ และการจัดการธุรกิจเกษตร
-
เสริมสร้างความเข้มแข็งของหลักสูตรนานาชาติวิทยาศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชาเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
-
มีการบริการวิชาการ
เผยแพร่และถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชนและเป็นที่ปรึกษาในเรื่องที่เชียวชาญแก่นักวิชาการ
นักพัฒนา นักส่งเสริม และเกษตรกรทั้งในประเทศและต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง
รวมทั้งสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับสถาบันวิจัยและองค์กรทั้งในประเทศและต่างประเทศ
|
วัตถุประสงค์
|
การวิจัย
|
·
เสริมสร้างรากฐานการวิจัยเชิงระบบให้เข้มแข็งยิ่งขึ้น
·
ขยายผลการใช้แนวทางการวิจัยเชิงระบบสู่การพัฒนาการเกษตรและการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติ
·
ดำเนินการวิจัยไปสู่ศูนย์แห่งความเป็นเลิศในด้านการพัฒนาระบบเกษตรแบบยั่งยืน
ระบบสนับสนุนการตัดสินใจเพื่อวางแผนและพัฒนาทางเกษตรและการบริหารและจัดการธุรกิจเกษตรเพื่อชุมชน
·
พัฒนาและดำเนินงานวิจัยเชิงสหวิทยาการ
ซึ่งจะนำไปสู่การวางแผนและการพัฒนาเกษตรในระดับจังหวัดภาคเหนือ
|
การสนับสนุนการเรียนการสอน
|
·
สนับสนุนการเรียนการสอนผ่านทางหลักสูตรมหาบัณฑิตเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
เพื่อผลิตบัณฑิตและบุคลากรที่มีคุณภาพ มีความรู้
และทักษะทางระบบเกษตรทำงานให้สังคม
|
การบริการวิชาการ
|
·
การบริการวิชาการทางเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
ให้เข้มแข็ง
·
ให้การบริการวิชาการด้านเกษตรศาสตร์เชิงระบบให้ชุมชนภาคเหนือในจังหวัดต่าง
ๆ
|
1.4
โครงสร้างองค์กร
|
ศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร (ศวพก.) เป็นส่วนงานภายใต้คณะเกษตรศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
เป็นหน่วยงานที่ดำเนินงานและใช้ผลงานด้านการค้นคว้าและวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อสร้างความมั่นคงทางสังคมและเศรษฐกิจ
ถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับนักศึกษาในระดับอุดมศึกษา เกษตรกร และเจ้าหน้าที่หน่วยงานของรัฐและเอกชนทั้งในระดับภาค
ประเทศ และภูมิภาค
รวมทั้งสร้างเครือข่ายความสัมพันธ์และมิตรภาพที่มั่นคงกับหน่วยงาน
องค์กรและสถาบันทั้งภายในและต่างประเทศ
โดยเน้นการวิจัยและการพัฒนาองค์ความรู้ทางด้านการเกษตรและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติในเชิงบูรณาการ มีพันธกิจหลักในการวิจัยเพื่อนำไปสู่การแก้ปัญหาและเสนอแนะนโยบายทางด้านการเกษตร
และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ให้บริการทางวิชาการแก่สังคม
และเสริมสร้างศักยภาพของเกษตรกรและองค์กรที่เกี่ยวข้อง
ตลอดจนสนับสนุนการเรียนการสอนบัณฑิตศึกษาเกษตรศาสตร์เชิงระบบระดับนานาชาติ ทั้งนี้ได้ผลิตงานวิจัยที่มีประโยชน์ต่อการพัฒนาภาคเหนือและประเทศเป็นจำนวนมาก
ภายใต้การดำเนินงานของหน่วยวิจัย 2 หน่วยคือ
(1)
หน่วยวิจัยระบบเกษตรยั่งยืน (Sustainable Agricultural
Systems Research Unit)
เป็นหน่วยงานวิจัยที่บุกเบิกงานวิจัยระบบพืชและระบบฟาร์มเป็นเวลาติดต่อกันมากกว่าสามทศวรรษ
ซึ่งให้ความสำคัญกับความหลากหลายและการกระจายการผลิตเพื่อลดความเสี่ยง
และสร้างความมั่นคงทางด้านอาหารและรายได้ให้กับครัวเรือนและชุมชนโดยการผสมผสานวิธีการศึกษาด้านเกษตร
สังคม และเศรษฐศาสตร์ เพื่อพัฒนาสู่ระบบการผลิตอาหารที่มั่นคง ปลอดภัย
สร้างมูลค่าเพิ่ม และใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน รวมทั้งออกแบบระบบการผลิตที่สอดคล้องกับพื้นที่ที่สร้างนำไปสู่
ความอยู่เย็นเป็นสุข ของชุมชน
สาระสำคัญประกอบด้วยการใช้ประโยชน์ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบการผลิต
การเสริมสร้างสมรรถนะของชุมชน การทำงานระดับกลุ่มและเครือข่าย
และการเชื่อมโยงสู่นโยบายสาธารณะเพื่อกระจายผลในวงกว้าง
กระบวนการพัฒนาเกษตรยั่งยืนจึงอาศัยทุนทางสังคมและทุนทางปัญญาเป็น
พลังขับเคลื่อนเพื่อความอยู่ดีกินดีของชุมชน
และเป็นแนวทางการพัฒนาวิถีชีวิตทางเกษตรที่สอดรับกับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
(2)
หน่วยวิจัยระบบสนับสนุนการตัดสินใจเพื่อการวางแผนและพัฒนาการเกษตร
(Decision Support Systems in Agricultural Resource Management
Research Unit)
เป็นหน่วยวิจัยที่บุกเบิกงานด้านระบบสนับสนุนการตัดสินใจเพื่อจัดการทรัพยากรทางเกษตรขึ้นในประเทศไทยตั้งแต่ปี
2531 โดยการผสมผสานเทคโนโลยีด้านระบบภูมิสารสนเทศ (geographic
information systems, GIS) การวิเคราะห์ข้อมูลระยะไกล (remote
sensing analysis) การจำลองสถานการณ์ (modeling and
simulation) และวิธีการวิเคราะห์กระบวนการตัดสินใจ (decision
analysis) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้ในการพัฒนาฐานข้อมูลเชิงพื้นที่
แบบจำลอง และระบบสนับสนุนการตัดสินใจ
สำหรับใช้ในการระบุปัญหาและศักยภาพของพื้นที่ การประมาณผลผลิตพืช
การประมาณการสูญเสียของดิน และการจัดการทรัพยากรเพื่อการเกษตรในระดับแปลง
ฟาร์ม ลุ่มน้ำ จังหวัดและระดับประเทศ ดังนั้นจึงเน้นการผลิตผลงานที่มีลักษณะบูรณาการข้อมูล องค์ความรู้ และวิธีการวิเคราะห์ต่างๆ
เพื่อแก้ไขปัญหาที่ซับซ้อนในทางเกษตรและจัดการทรัพยากร ธรรมชาติ
จึงช่วยให้ผู้ทำหน้าที่ตัดสินใจใช้ทางเลือกที่เหมาะสมจากผลลัพธ์ของกระบวนการวิเคราะห์หรือจำลองสถานการณ์
โดยอาศัยข้อมูลข่าวสารและเทคโนโลยีที่ทันสมัยและถูกต้อง
ในการบริหารจัดการองค์กรของ ศวพก.
มีการดำเนินงานในด้านการบริหารจัดการ โดยมีโครงสร้างการบริหาร
และอัตรากำลังในหน่วยวิจัยและส่วนงานต่างๆ ดังแผนภาพที่ 1
|
แผนภาพที่
1 โครงสร้างการบริหารงานศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร
คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
|
|
|
1.5
คณะผู้บริหาร
|
|
รศ.
ดร. เบญจพรรณ เอกะสิงห์
โทร. 053-944621 ext. 240
Email:bench.ek@chiangmai.ac.th
|
หัวหน้าศูนย์
|
|
รศ.
ดร. ศักดิ์ดา จงแก้ววัฒนา
โทร. 053-944621 ext. 228
Email:
sakda@chiangmai.ac.th
|
กรรมการ
|
|
รศ.
ดร. นคร ณ ลำปาง
โทร. 053-944621 ext. 223
Email:
n.nalam@chiangmai.ac.th
|
ผู้ทรงคุณวุฒิ
|
|
รศ.
ดร. ธวัชชัย รัตน์ชเลศ
โทร. 053-944621 ext. 227
Email:
tavacha@chiangmai.ac.th
|
กรรมการ
|
|
อ.
พฤกษ์ ยิบมันตะสิริ
โทร. 053-944621 ext. 209
Email:
phrek@chiangmai.ac.th
|
ผู้ทรงคุณวุฒิ
|
|
รศ. ดร. อรรถชัย จินตะเวช
โทร. 053-944621 ext. 216
Email:
attachai@chiangmai.ac.th
|
กรรมการ
|
|
อ. ดร.
เมธี เอกะสิงห์
โทร. 053-944621 ext. 220
Email:
methi@chiangmai.ac.th
|
ผู้ทรงคุณวุฒิ
|
|
ผศ.
ดร. ชาญชัย แสงชโยสวัสดิ์
โทร. 053-944621 ext. 230
Email:
chanchai@chiangmai.ac.th
|
กรรมการ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.6
ทรัพยากรการบริหารจัดการ
|
1.6.1 บุคลากร
|
ปัจจุบันหัวหน้า ศวพก. ได้แก่ รองศาสตราจารย์ ดร.เบญจพรรณ เอกะสิงห์ และ ศวพก. ได้มีบุคลากรที่ร่วมอุดมการณ์ในการพัฒนาการเกษตรและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติโดยใช้แนวทางเชิงระบบเพื่อดำเนินงานตามพันธกิจหลักของ ศวพก. ประกอบด้วย คณาจารย์จากภาควิชาต่างๆ
ในสังกัดคณะเกษตรศาสตร์ที่มาทำงานวิจัยและร่วมสอนในหลักสูตรนานาชาติฯ จำนวน 11 คน พนักงานของมหาวิทยาลัย จำนวน 5
คน พนักงานเงินรายได้มหาวิทยาลัย จำนวน 3
คน ข้าราชการ ประเภทวิชาชีพเฉพาะหรือเชี่ยวชาญเฉพาะและตำแหน่งทั่วไป จำนวน 8
คน ลูกจ้างประจำ จำนวน 25 คน และลูกจ้างชั่วคราว
(เงินรายได้ และโครงการวิจัย) จำนวน 4 คน
รวมบุคลากรทั้งสิ้น 59 คน (ดังตารางที่ 2) นอกจากนี้ ศวพก. ได้เชิญผู้ทรงคุณวุฒิเป็นที่ปรึกษาของศูนย์ฯ จำนวน
3 ท่าน ได้แก่
1.รองศาสตราจารย์ ดร.นคร
ณ ลำปาง
2.อาจารย์ ดร.เมธี
เอกะสิงห์
3.อาจารย์พฤกษ์
ยิบมันตะสิริ
ซึ่งผู้ทรงคุณวุฒิทั้งสามเป็นผู้ร่วมก่อตั้ง ศวพก. มาตั้งแต่เริ่มแรก
และปัจจุบันก็ยังให้ความช่วยเหลือและให้คำปรึกษาในการดำเนินงานของ ศวพก.
อย่างต่อเนื่อง
|
ตารางที่ 2
บุคลากรของศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร
|
ประเภทบุคลากร
|
ระดับการศึกษา
|
ปริญญาเอก
|
ปริญญาโท
|
ปริญญาตรี
|
ต่ำกว่าปริญญาตรี
|
รวม
|
ที่ปรึกษาศูนย์วิจัยฯ
|
1
|
2
|
|
|
3
|
ข้าราชการ
สาย ก.(จากภาควิชาต่าง ๆ )
|
11
|
|
|
|
11
|
ข้าราชการ
ประเภทวิชาชีพเฉพาะหรือเชี่ยวชาญเฉพาะและตำแหน่งทั่วไป
|
|
|
|
|
|
-
นักวิชาการเกษตรชำนาญการพิเศษ
|
|
2
|
|
|
2
|
-
นักวิชาการเกษตรชำนาญการ
|
1
|
2
|
|
|
3
|
-
บุคลากรชำนาญการ
|
|
|
1
|
|
1
|
-
นักวิชาการเงินและบัญชีชำนาญการ
|
|
|
1
|
|
1
|
-
ผู้ปฏิบัติงานวิทยาศาสตร์ชำนาญการ
|
|
|
1
|
|
1
|
พนักงานมหาวิทยาลัย
|
|
3
|
2
|
|
5
|
พนักงานเงินรายได้มหาวิทยาลัย
|
|
|
3
|
|
3
|
ลูกจ้างประจำ
|
|
|
|
25
|
25
|
ลูกจ้างชั่วคราวเงินรายได้มหาวิทยาลัย
|
|
|
|
1
|
1
|
ลูกจ้างชั่วคราวโครงการวิจัย
|
|
3
|
|
|
3
|
รวมทั้งสิ้น
|
13
|
12
|
8
|
26
|
59
|
|
|
1.6.2 งบประมาณ
ทุนดำเนินการที่ใช้ในหน่วยงาน
กิจกรรมหรือบริการ
ทุนดำเนินการของ ศวพก. ในระหว่างปี 2543-2553 มาจาก 4 แหล่งทุนดังนี้
·
งบประมาณแผ่นดิน
·
งบประมาณเงินรายได้ของ
ศวพก.
·
งบประมาณเงินรายได้จากหลักสูตรสาขาเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
·
งบประมาณสนับสนุนการการวิจัยจากแหล่งทุนทั้งภายในประเทศ
เช่น สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) กรมพัฒนาที่ดิน
สำนักงานสนับสนุนการเสริมสร้างสุขภาพ (สสส) เป็นต้น
·
งบประมาณสนับสนุนการศึกษาและการวิจัยจากแหล่งทุนต่างประเทศ
ได้แก่ มูลนิธิฟอร์ด มูลนิธิรอกกี้เฟลเลอร์
สถาบันวิจัยวนเกษตรนานาชาติ (World Agroforestry Center)
สถาบันวิจัยข้าวนานาชาติ (International Rice Research Institute :IRRI)
สถาบันวิจัยข้าวโพดข้าวสาลีนานาชาติ (International
Maize and Wheat Improvement Center:CIMMYT) และ International Consortium of Agricultural Systems
Application (ICASA) เป็นต้น
|
งบประมาณในการบริหารของ ศวพก. ประจำปีงบประมาณ 2553 รวมทั้งสิ้น 16,687,125 บาท ประกอบด้วยงบประมาณแผ่นดิน จำนวน 11,337,000 บาท งบประมาณเงินรายได้ ศวพก. จำนวน 2,949,659.- บาท งบประมาณเงินรายได้หลักสูตรนานาชาติ สาขาวิชาเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
จำนวน 2,400,430 บาท ดังรายละเอียดงบประมาณในตารางที่ 3
|
ตารางที่ 3 งบประมาณของ ศวพก. ประจำปีงบประมาณ 2553 (1 ต.ค. 2552 30 ก.ย.
2553)
|
ลำดับ
|
ประเภทงบประมาณ
|
จำนวน (บาท)
|
1
|
งบประมาณแผ่นดิน ปีงบประมาณ 2553
|
11,337,000
|
2
|
งบประมาณเงินรายได้
-
ศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร
|
2,949,695
|
|
-
หลักสูตรเกษตรศาสตร์เชิงระบบ
|
2,400,430
|
รวม
|
16,687,125
|
|
ในส่วนของโครงการวิจัยในปีงบประมาณ 2553
สามารถจำแนกตามแหล่งทุนวิจัยที่เป็นทุนวิจัยทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย
รวมทั้งสิ้น 8,115,956.65 บาท (ดังตารางที่ 4)
|
ตารางที่ 4 จำนวนเงินสนับสนุนโครงการวิจัย ตามปีงบประมาณ พ.ศ.
2553 จำแนกตามแหล่งทุน
|
แหล่งทุน
|
งบประมาณ (บาท)
|
เงินสนับสนุนโครงการวิจัย
|
|
|
- แหล่งทุนในประเทศ
|
5,900,124.65
|
|
- แหล่งทุนต่างประเทศ
|
2,215,832.00
|
รวม
|
8,115,956.65
|
|
|
1.6.3 ห้องเรียนและห้องปฏิบัติการ
|
หลักสูตรฯ
มีการจัดการทรัพยากรในการจัดการเรียนการสอน ดังนี้
|
ห้องเรียนและห้องปฏิบัติการของศูนย์วิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตทางเกษตร
|
รายการ
|
จำนวน
(ห้อง)
|
พื้นที่
(ตารางเมตร)
|
ห้องเรียน
|
3
|
120
|
ห้องประชุม
|
5
|
200
|
ห้อง Study Pool
|
3
|
80
|
ห้องปฏิบัติการคอมพิวเตอร์
|
1
|
40
|
ห้องอ่านหนังสือ
|
1
|
40
|
รวม
|
13
|
520
|
|
|
โสตทัศนูปกรณ์
|
รายการ
|
จำนวน
(เครื่อง)
|
เครื่องฉายข้ามศีรษะ
(LCD)
|
4
|
เครื่องฉายแผ่นใส
|
4
|
เครื่องฉายสไลด์
|
1
|
เครื่องเสียง
|
2
|
รวม
|
11
|
|